बह्वर्थ बोधक शब्द अनि अल्पार्थक शब्द

 

समूह वा मात्रा बोध गराउने शब्द

धेरै बुझाउने शब्द 

परिमाण, मात्रा वा सङख्यामा धेरै बुझाउने शब्दलाई बह्वर्थ बोधक शब्द भनिन्छ तर नेपाली भाषाले निदिर्ष्ट वस्तु वा प्राणीको निम्ति, त्यसको मात्रा वा सङ्ख्या धेरै हो भनी बुझाउनलाई अलग-अलग शब्द प्रदान गरेको छ। यसैले यिनको प्रयोगमा जहिले पनि सचेतता अप्नाउन पर्छ। यो हेक्का राखिनुपर्छ कि कुन वस्तु वा प्राणीको निम्ति सो शब्द  प्रयोग गरिएको हो। 

जस्तै: मानिसको सङ्ख्या धेरै रहेको बुझाउनलाई हूल वा भीड़ शब्द प्रयुक्त हुन्छ; तर कुखुराको धेरै सङ्ख्या बुझाउनलाई कुखुराको भीड़ हुन सक्दैन। कुखुराको बथान हुनसक्छ। उसै गरेर केराको झाङ हुन्छ तर परालको झाङ हुन सक्दैन। 

यस लेखमा हामी यस्तै केही बह्वर्थ शब्दहरू चर्चा गर्नेछौँ - 

अङ्गुरको - झुप्पो

आगाको - राँको, खली

उन्यूको - झाङ

कमिलाको - ताँती

केराको - घारी 

चौपाया (बाख्रा, गाई, भैंसी, हात्ती आदि)को - बथान

ढुङ्गाको - थुप्रो 

दाउराको - खलियो

धूलोको - राश

नोटको - बिटा 

परालको - कून्यू, चाङ

पर्वतको - मौला

पानीको - दह, ताल

पुस्तकको - खात

बाख्राको - बथान

बाँसको - झाङ

भिक्षुको - सङ्घ

भेड़ाको - बगाल 

मकैको - थाँक्रो

माटाको - डङ्गुर

मानिसको - भीड़/हूल

मित्रको - मण्डली

मूलाको - ड्याङ

मौरीको - गोला

रूखको - लहर

रौँको - गुजुल्टो 

लट्ठीको - बिटो 

वैरागीको - अखाड़ा

विद्वानको - सभा

सन्यासीको - दल

सिपाहीको - फौज, पल्टन

अल्पार्थक

थोरै बुझाउने शब्द 

परिमाण, मात्रा वा सङख्यामा थोरै बुझाउने शब्दलाई अल्पार्थक शब्द भनिन्छ। केही उदाहरणहरू यहाँ प्रस्तुत् छन् - 

अनारको - दाना

आलुको - टुक्रो

आगोको - झिल्को

केराको - कोसो

घामको - झुल्को 

घाँसको - त्यान्द्रो

आँखाको - गेड़ी, नानी, कोस

कलमको - डोब

खोर्सानीको - ढिँड़ी

खेतको - गह्रा

काँक्राको - चिरो

धानको - बाली

सुन्तलाको - केस्रो

सागको - त्यान्द्रो

भातको - सितो

नूनको - ढिको 

पानीको - थोपो 

तोरीको - गेड़ो

सिस्नुको - मुण्टो

मूलाको - चानो

बयरको - गेड़ो

अचारको - पित्को

पिँड़ालुको - सेतो

फूलको - पत्र/कोपिला

रूखको - पोथ्रो

दाउराको - छेस्को

मकैको - दाना, गेड़ो

फर्सीको - कँड़ो

दूधको - तुर्को, सिर्को

डोरीको - पोयो

ऐंसेसुको - टोप्रो

मसीको - थोपो

धूलोको - कण